Sự tích Táo Quân – phong tục cúng ông Công ông Táo
Hàng năm đến ngày 23 tháng chạp âm lịch, các gia đình thường làm mâm cỗ đưa ông Công – ông Táo về trời. Đây là một nét văn hoá của người Việt Nam được gìn giữ qua bao đời.
Sự tích Táo Quân
Theo truyền thuyết kể lại: thần Táo Quân gồm 3 người (1 bà, 2 ông). Gắn liền với quan niệm này trong dân gian còn lưu truyền về sự tích gia đình Thị Nhi – Trọng Cao.
Ngày xửa ngày xưa hai vợ chồng này lấy nhau mãi mà chưa có mụn con nào. Trọng Cao vì chuyện đó mà cộc cằn, đánh vợ, đuổi vợ đi. Thị Nhi sau khi bỏ nhà ra đi thì gặp được Phạm Lang. Hai người rất tâm đầu ý hợp kết duyên thành vợ chồng.
Về Trọng Cao, từ khi đuổi vợ ra khỏi nhà ông ta bắt đầu ân hận và quyết lên đường tìm vợ. Đi mãi, đi mãi thì ông hết tiền, hết gạo và phải xin ăn dọc đường. Tới một ngày nọ, ông đến xin ăn nhà Thị Nhi, đúng lúc Phạm Lang đi vắng. Bà Nhi nhận ra chồng cũ rồi mời vào nhà cơm nước. Bất chợt Phạm Lang trở về, bà bối rối và đành giấu Trọng Cao dưới đống rạ sau vườn.
Ngay đêm đó Phạm Lang nổi lửa đốt đống rạ để lấy tro bón ruộng. Thị Nhi nhìn thấy chồng cũ bị thiêu chết, bà lao vào lửa tự vẫn. Phạm Lang vì thương vợ và nhảy vào chết theo.
Ngọc Hoàng thương 3 người vì sống có tình nghĩa nên phong cho ba vị đầu rau trông coi việc bếp núc.
Ý nghĩa cúng ông Công ông Táo
Theo quan niệm dân gian cho rằng các vị được thiên đình phái xuống hạ giới theo dõi ghi chép việc thiện ác. Ngày các vị lên chầu trời là ngày 23 tháng chạp. Các vị sẽ báo cáo lại việc làm của con người trong suốt một năm để trời định công tội, thưởng phạt.
Ông Công, ông Táo chính là các vị thần định đoạt cát hung, phước đức cho gia đình (dựa trên đạo lý, lối sống của con người). Với mong muốn được Thần Bếp phù hộ mà người ta làm lễ đưa Táo Quân lên chầu hết sức long trọng.
Chuẩn bị đồ cho lễ tiễn ông Công ông Táo
Mâm cúng ông Công ông Táo thường rất đủ đầy; có hương, hoa, oản, quả, cau, trầu; cùng cỗ xôi, gà, giò, nem, canh măng miến… và không thể thiếu một bộ mã ông Công và ba bộ mã ông Táo. Bộ mã này tùy từng năm theo ngũ hành mà khác nhau; có năm áo – mũ – hia dùng màu vàng, có năm lại màu xanh… Những đồ “vàng mã” này sẽ được đốt đi sau lễ cúng.
Ngoài ra, ở miền Bắc các gia đình cũng mua thêm 3 con cá chép (hoặc cá vàng) thả vào chậu nước đặt cạnh mâm cỗ. Sau khi làm lễ thì đem ra sông thả, chúng được coi như là phương tiện đưa các Ông lên trời. Ngoài ra hình tượng cá chép cũng truyền tải khát vọng “cá chép hóa rồng” ngụ ý thăng hoa, tinh thần bền lòng chinh phục tri thức và sự thành công.
Ở miền Trung thì thường cúng một con ngựa giấy đầy đủ yên cương; riêng miền Nam chỉ cúng áo, mũ giấy là đủ.
Cúng tiễn Táo Quân vào giờ nào?
Lễ cúng ông Táo thường được tiến hành trước 12 giờ trưa ngày 23 tháng Chạp Âm lịch. Như vậy có thể làm từ trưa ngày 22 tháng Chạp cho tới trưa hôm sau. Sau 12 giờ trưa ông Táo đã lên chầu trời sẽ không nhận được đồ cúng nữa.
Khi khấn người ta thường không cầu xin phú quý hay no đủ mà chỉ xin Táo công bẩm báo điều tốt cho gia đình, tránh các điều không hay.
Ngày lễ này chính là nét đẹp văn hoá tâm linh của người dân Việt. Ngoài ra còn mang ý nghĩa giáo dục về truyền thống trong các gia đình. Truyền tải những mong ước tốt đẹp và góp phần gia tăng thêm hương vị ngày Tết ở Việt Nam.
